Küresel ekonomik riskleri ve piyasaların son durumunu değerlendiren Aydınlık yazarı Michael Roberts, dünyanın önde gelen finans kuruluşlarının analizlerini hatırlatarak mevcut ekonomik göstergeleri ele aldı. "Bir çöküş olup olmayacağına dair en iyi rehber, şirket karlarına ne olduğudur." diyen Roberts, ABD şirketlerinin önümüzdeki birkaç hafta içinde açıklayacağı kazanç sonuçlarını işaret etti. Roberts, "Şirket kârları artmaya devam ettiği sürece resesyon olası değildir" dedi.
Michael Roberts'ın Aydınlık Gazetesinde yayımlanan yazısı şöyle:
ABD’nin en büyük bankası JP Morgan'ın ekonomistleri, Donald Trump'ın tüm ABD ithalatına yönelik “karşılıklı” gümrük vergilerini açıkladığı “Kurtuluş Günü”nde (2 Nisan) “Kan akacak!” dedi. JP Morgan, ABD'deki çöküşten daha az emin olmasına rağmen, gümrük vergisi savaşının küresel bir resesyonu tetikleme olasılığını yüzde 60'a yükseltti. ABD ve küresel büyümede keskin bir gerilemeye ilişkin tahminler mantar gibi çoğaldı. Bunların sonuncusu IMF'nin nisan ayında yayınladığı Dünya Ekonomik Görünüm raporudur.
IMF, ABD'nin gümrük vergisi artışları ve bundan sonra ne olacağına dair belirsizlik nedeniyle küresel büyümenin 2025 yılı için daha önce tahmin edilenden yüzde 0,8 puan daha düşük olacağını ve bu yıl yüzde 2,8'e gerileyeceğini tahmin ediyor. Ancak IMF küresel bir resesyon öngörmüyor. Dünyanın en büyük ekonomisinin resesyona girme olasılığının yüzde 25'ten yaklaşık yüzde 40'a yükseldiğini, ancak yine de yüzde 50'den az olduğunu söyledi.
IMF ekonomistleri, tarife savaşının etkisine ilişkin mevcut tahminlerine göre küresel bir durgunluktan kaçınılacağını düşünüyor çünkü "küresel ticaret şimdiye kadar oldukça dirençliydi, bunun nedeni kısmen işletmelerin gerektiğinde ticaret akışlarını yeniden yönlendirebilmesiydi." Ancak IMF şimdi küresel ticaret büyümesinin üretimden daha fazla düşerek 2025 yılında yüzde 1,7'ye gerilemesini bekliyor.
RESESYON TARTIŞMASI
ABD'ye gelince, IMF ekonomistleri ABD ekonomisinin Trump’ın gümrük vergisi hamlelerinden önce zaten “yumuşamakta” olduğuna işaret ediyor ve bu nedenle ABD'nin reel GSYH büyümesinin bu yıl yüzde 1,8'e düşmesini bekliyor. Aynı zamanda, ABD'nin manşet enflasyon oranının yıl sonuna kadar yüzde 3'ün üzerine çıkmasını bekliyor. Çin'in bu yıl için büyüme hedefi yüzde 5'ti; ancak IMF, yüzde 4'e ulaşmasının şanslı olacağını düşünüyor. BM'nin ticaret ajansı UNCTAD son raporunda her zamanki gibi çok daha kötümser.
UNCTAD, küresel büyümenin bu yıl sadece yüzde 2,3'e yavaşlayacağını tahmin ediyor ki bu da UNCTAD'ın dünya resesyonu için yüzde 2,5 olarak belirlediği “ölçütün” altında. UNCTAD, "yavaşlama tüm ulusları etkileyecek" olsa da en çok "gelişmekte olan ülkeleri ve özellikle de en kırılgan ekonomileri" vuracağını vurguluyor. ABD'nin yaklaşık 200 ticaret ortağından sadece 10'u ticaret açığının neredeyse yüzde 90'ını oluşturuyor. Yine de en az gelişmiş ülkeler ve gelişmekte olan küçük ada devletleri -ABD açığının sırasıyla sadece yüzde 1,6 ve yüzde 0,4'ünden sorumlu- en çok etkilenenler. Pek çok düşük gelirli ekonomi şu anda kötüleşen dış koşullar, sürdürülemez borç seviyeleri ve yavaşlayan iç büyümeden oluşan "mükemmel bir fırtına" ile karşı karşıya.
RESESYON BEKLEYEN SADECE JP MORGAN DEĞİL
ABD söz konusu olduğunda, 2025 yılı sonuna kadar bir resesyon yaşanacağını tahmin eden sadece JP Morgan değil. Morgan Stanley ekonomistleri ABD ekonomisinin bu yıl yüzde 0,3 daralacağını ve işsizliğin yüzde 1'lik bir artışla yüzde 5,3'e yükseleceğini tahmin ediyor. Para piyasaları da resesyon ihtimalini üç katına çıkarmış durumda. 19 Nisan itibariyle Polymarket önümüzdeki yıl için resesyon ihtimalini yüzde 57 olarak gösterirken, Kalshi yüzde 59 ile normal bir yıldaki seviyenin (yüzde 15) yaklaşık dört katına işaret ediyor.
Bir de her çeyrekte ABD büyümesini tahmin etmek için bir dizi ekonomik gösterge kullanan GSYH tahmincileri var. Bunlardan en yaygın olarak takip edileni Atlanta Fed'in GDP Now tahminidir. GDP Now modelinin 2025'in ilk çeyreğindeki reel GSYH büyümesine ilişkin tahmini yüzde -2,4 ve istisnai altın işlemlerine göre ayarlandıktan sonra yüzde -0,4'tür. Yani Atlanta Fed, ABD ekonomisinin Ocak-Mart döneminde en iyi ihtimalle durgun olduğunu düşünüyor. Bu, ekonomistlerin yüzde 0,4'lük konsensüs tahmini ile karşılaştırılmaktadır.
PEKİ GERÇEKLER?
Bunlar tahminler, peki ya gerçek ekonomik göstergeler? İlk olarak satın alma yöneticileri endekslerini (PMI) ele alalım. Bunlar, çeşitli ülkeler için olası siparişler, fiyatlar, maliyetler ve satışlara ilişkin şirket duyarlılığı anketleridir. Ankete katılanların yüzde 50'sinden fazlasının bir miktar iyileşme yaşadığı tespit edilirse, bu genişlemeye işaret eder; daha düşük bir oran ise daralmaya işaret eder. Japonya, Avrupa, Birleşik Krallık ve ABD'nin nisan ayı PMI'ları, imalatın her yerde depresyonda olduğunu ve Trump'ın gümrük vergisi artışlarının devam edeceğini gösteriyor. Daha da kötüsü, büyük ekonomilerdeki hizmet sektörleri de düşüşe geçmiş durumda. Sadece ABD'de bir miktar genişleme görüldü, ancak orada bile bu yavaşlıyor. Bunlar tahminler, peki ya ger-çek ekonomik göstergeler? İlk olarak satın alma yöneticileri endekslerini (PMI) ele ala-lım.
Bunlar, çeşitli ülkeler için olası siparişler, fiyatlar, maliyetler ve satışlara ilişkin şirket duyarlılığı anketleridir. Ankete katı-lanların yüzde 50'sinden fazlasının bir miktar iyileşme yaşadığı tespit edilirse, bu genişlemeye işaret eder; daha düşük bir oran ise daralmaya işaret eder. Japonya, Avrupa, Birleşik Krallık ve ABD'nin nisan ayı PMI'ları, imalatın her yerde depresyonda olduğunu ve Trump'ın gümrük vergisi artışlarının devam edeceğini gösteriyor. Daha da kötüsü, büyük ekonomilerdeki hizmet sektörleri de düşüşe geçmiş durumda. Sadece ABD'de bir mik-tar genişleme görüldü, ancak orada bile bu yavaşlıyor.
İkinci olarak, ABD Merkez Bankası'nın bölgesel şubeleri kendi bölgelerinde ekonomik duyarlılık ve imalat sektöründeki ilerlemeye ilişkin aylık bir anket yapmaktadır. Sonuncular önemli yavaşlama ve resesyon işaretleri gösteriyor. New York Fed'in Nisan ayı imalat anketi iş dünyası-nın görünümünü -7.4 (son üç ayda 44 puan düşüş) ile 2001'den bu yana en zayıf ve anket tarihindeki en düşük ikinci değer olarak gösterdi. "Firmalar önümüzdeki aylarda koşulların daha da kötüleşmesini bekliyor ki bu anket tarihinde sadece birkaç kez görülen bir kötümserlik seviyesi." Philadelphia Fed anketi, "yeni siparişlerin mart ayındaki 8,7 seviyesinden Nisan ayında -34,2'ye düşerek Nisan 2020'den bu yana en düşük seviyeye gerilediğini" bildirdi.
RESESYON TAHMİNCİLERİNE MEYDAN OKUYANLAR
Ancak bunların hepsi “duyarlılık” göstergeleridir. Ekonomiye ilişkin gerçek göstergeler henüz bir resesyona işaret etmemektedir (ekonomiye ilişkin somut veriler her zaman gecikmeli olsa da). İşsizlik hala düşük, enflasyon hala yıllık yüzde 3'ün oldukça altında, tüketici harcamaları düşmedi ve şirket karları artmaya devam ediyor. Trump'ın gümrük vergisi açıklamaları nedeniyle yaşanan ilk düşüşün ardından, borsa istikrara kavuştu ve mütevazı bir toparlanma gösterdi -ve sonuçta, hisse senedi fiyatları hala pandemi çöküşünün sonundakinden çok daha yüksek. Bu durum bazılarının tahmincilerin kurt gibi ağladığını söylemesine yol açtı.
Wall Street Journal resesyon tahmincilerine meydan okudu. "GSYİH, 2024'e kadar yüzde 2,5 büyüdükten sonra, muhtemelen ilk çeyrekte yatay seyredecek, hatta daralacak. Ancak bu, olağandışı ithalat davranışını ve hava koşullarının tüketim üzerindeki etkisini yansıtıyor gibi görünüyor." Ancak WSJ, Trump'ın gümrük vergilerinin henüz ısırmadığını kabul etmek zorunda kaldı. Ve Amerikalı üreticiler gümrük vergileri nedeniyle sermaye harcama planlarını şimdiden geri çekmeye başladı. İmalatçıların fabrikaları için yeni sermaye ekipmanı temin etmelerine yardımcı olan kredi kuruluşlarını temsil eden Equipment Leasing Finance Foundation (ELFF) tarafından yapılan bir ankete göre Nisan ayında imalatçıların yüzde 61'inden fazlası harcamalarının düşmesini beklediklerini söyledi. Ford, bazı Amerikan yapımı otomobillerin Çin'e satışını durduruyor. GM de Amerikalı fabrika işçilerini işten çıkarıyor. Çelik şirketi Cleveland Cliffs bin 200 işçiyi işten çıkarıyor.
ŞİRKETLER DURGUN
Ekonominin üretken sektörlerine ('Ana Cadde') yapılan yatırımlara gelince, yapay zeka kapasitesine büyük yatırım yapanlar dışında ABD şirketleri harekete geçmiyor. Savunma dışı sermaye malları için (yani silah üretimi için olmayan) dayanıklı mal siparişleri 2022'den bu yana sadece yüzde 1,6 arttı. Yapay zeka sektöründe bile, Federal Rezerv'in son bölgesel anketleri, önceki aylarda zaten harcamalarını kısmış olan işletmelerin BT ve yazılım sermaye harcamalarında kesintiye gitmeyi beklediğini gösteriyor.
EN İYİ REHBER ŞİRKET KÂRLARI
Bana göre, bir çöküş olup olmayacağına dair en iyi rehber, şirket kârlarına ne olduğudur. ABD şirketleri önümüzdeki birkaç hafta içinde kazanç sonuçlarını açıklayacak. Ancak 2024'ün 4. çeyreğine kadar şirket karlarına ilişkin resmi rakamlara bakacak olursak, her şey oldukça iyi görünüyor. ABD şirket karları Kovid-19 salgınının başlangıcından bu yana belirgin bir şekilde artarak 2024 sonunda yaklaşık 4 trilyon dolara ulaştı. 2010-19 döneminde milli gelirin ortalama yüzde 8,1'ini oluşturan yerli finans dışı sektörlerden elde edilen kârlar, 2024'ün son çeyreğinde yüzde 11,2'ye yükseldi. Milli gelire oranla bu, pandemiye kıyasla yüzde 2,3'lük bir artış anlamına geliyor. Küresel olarak da şirket karları nispeten zayıf bir hızda da olsa artmaya devam ediyor.
Şirket kârları artmaya devam ettiği sürece resesyon olası değildir. Ancak ABD'deki artışın büyük bir kısmı, faiz oranlarındaki düşüşün borç maliyetini düşürmesi sayesinde gerçekleşmiştir. Ve şirketler bu artan kârların çoğunu yeni ekipman ve tesislere yatırmamıştır. Bunun yerine, şirket karlarındaki artışın yüzde 76'sı hissedarları ödüllendiren temettülere gitmiştir. Sadece yüzde 15'i yatırıma dönüşmüştür (geri kalanı vergiye gitmiştir).
