Sebze meyvede kış pahalılığı devam ediyor. 12 Ocak'ta Antalya Toptancı Hali'nde domates, salatalık 2,5 liradan alıcı bulurken, patlıcan 4, dolmalık biber ise 5 liradan satıldı. Marketlerde ise domates 4,50-5,00 liraya, salatalık ise 3,90-4,50 liraya alıcı buldu. Sivri biber 4,50, kabak 5,50, patlıcan 4,50'den satılırken, üreticiler market fiyatlarının üretim fiyatından kat kat fazla olmasına tepkili.
Yılın farklı dönemlerinde çeşitli bahanelerle meyve sebzeye yapılan zamlar, cep yakıyor. Bunun nedeni tam olarak bilinmese de satıcılar; krizleri, iklim koşullarını fiyat artışına gerekçe gösteriyor. Zaman zaman üretici fiyatları ile market fiyatları arasında 4 kata varan fiyat farkları oluşuyor. Aralık 2015'te; portakalda 4,5, maydanozda 4,2, patateste 3,9, elmada 3,4, havuç ve mandalinada 3,3 kat üretici market fiyat farkı oluştu. Antalya Toptancı Hali'nde; vatandaşın cevap bulamadığı pahalılık konusunu, üretici, komisyoncu ve tüccarlara sorduk. Hal esnafından edinilen bilgiye göre; ürünler, tarla, sera veya bağdan toplandıktan sonra haldeki komisyonculara getiriliyor. Komisyoncu burada ürünün kalitesine göre bir fiyat belirleyip ürünü üreticiden satın alıyor. Bu aşamadan bir ürün için bin bir emek veren üretici sistemin dışında kalıyor. Komisyoncular, halde belirlenen fiyatlara göre ellerindeki meyve sebzeyi tüccarlara pazarlıyor. Bu ürünlerden iyi olanlar, ihracat için ayrılırken orta ve kötü kalitede olanlar iç pazara sürülüyor.
Antalya'da seralarda üretilen domates İstanbul, Ankara gibi büyük şehirlere götürülmek üzere halden ayrıldığında üretici fiyatı yüzde 30-35 oranında artmış oluyor. Buna bir de nakliye ücreti ve taşınma sırasında oluşan fire eklendiğinde üretici fiyat yüzde 100'den fazla artıyor. Ürünün pazara ulaşma süresi ile markete ulaşma süresi ve aşamaları arasında, çok büyük bir fark yok. Ancak, markette satılan ürünlerin fiyatı yüzde 200'den daha fazla oluyor. Zincir market olarak bilinen satıcıların birçoğu ürünleri doğrudan üreticiden alıyor. Marketler, araya hiçbir aracı koymamasına rağmen, meyve ve sebzeyi üretici fiyatının 3-4 katına satıyor.
Üreticiler, kendi emek ettikleri ürünlerin marketlerde ve pazarlarda kendi fiyatlarının kat kat üstünde satıldığını görünce buna tepki gösteriyor. Üreticinin bin bir zorlukla ürünlerini büyüttüğünü ifade ede sebze meyve üreticisi İsmail Erten, "Asıl parayı, bizden ürünü alan ihracatçılar, hiper marketler, büyük mağazalar, o mağazaları yönetenler ve o şirketlerin sahipleri kazanıyor. Tüketici lehine uygulama yapılamıyor. Halden 3'e alan adam orada 10 lira dese 5 lira dese bir kontrol mekanizması yok. Bu mekanizmalar çalışmayınca orada dilinin döndüğünce tüketici vatandaşımıza satıyor." diye konuştu.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) tarafından kısa süre önce açıklanan aralık ayı verilerinde; üretici, hal, pazar ve market fiyatları arasındaki çarpıcı değişim gözler önüne seriliyor. TZOB 30 Aralık tarihli verilerin göre; ürün satış yerlerinde fiyat değişim oranları şu şekilde oluyor:
Tablo
Ürün: Hal/Üretici Pazar/Üretici Market/Üretici
Domates: 27,90 69,34 121,25
Salatalık: 27,59 120,21 148,92
Sivri biber: 29,95 93,89 102,17
Havuç: 66,67 179,32 231,64
Portakal: 86,67 250,00 347,50
Mandalina: 38,89 199,24 225,25
Elma: 88,74 133,59 236,62
12 Ocak itibariye Antalya Toptancı Hali'ndeki bazı meyve sebze fiyatları ise şu şekilde:
Domates: 2,00-2,50
Salatalık: 2,00-2,50
Sivri biber: 3,00-3,50
Dolamlık biber: 4,00-5,00
Patlıcan: 3,50-4,00
Kabak: 2,50-3,00
Havuç: 0,90-1,30
Portakal: 0,50-1,00
Mandalina: 1,50-2,00
Elma: 1,80-2,40
