Faraday Enstitüsü tarafından organize edilen, Charles Darwin’in 200. doğum yıldönümü ve Türlerin Kökeni aldı ünlü eserinin 150. basım yılı nedeniyle İstanbul’da gerçekleştirilen Darwin’i Anma Konferansı konferansında Darwin’in bilimsel kuramının ortaya çıkışını kutlanırken, bilimsel evrim kuramının çeşitli eğitim sistemlerinde daha etkin bir biçimde aktarılması ve öğretilmesine zemin hazırlamak hedeflendi.
Tarih, kültür ve ilim açısından dünyanın başlıca kentlerinden olması nedeniyle İstanbul'da yapıldığı belirtilen Darwin’i Anma Konferansı'nda “Evrim Teorisinin Çağımızda Geçirdiği Evrim” başlıklı bir sunum yapan Prof. Francisco Ayala (California Üniversitesi, Ekoloji ve Evrimsel Biyoloji Bölümü) “Evrim biyolojinin temel konusudur. Tarım, tıp ve sanayinin pek çok yönü ancak evrim bağlamı içinde gerçek manada anlaşılabilir, bu nedenle Darwin’in kuramları bugün yaşadığımız modern hayatla çok ilgilidir” yorumunu yaptı.
Yakın zamana dek Oxford Üniversitesinde Din Profesörü ünvanıyla görev yapan Prof. John Hedley Brooke ise “Bu konferansa katılan konuşmacılardan bazıları evrim ve dinsel inancın birbiriyle çelişik olmadığı yorumunu yaptılar; Darwin’in kendisi de böyle düşünüyordu” dedi.
İki gün süren Darwin’i Anma Konferansı boyunca yerli ve yabancı pek çok bilim insanı önemli sunum ve konuşmalar yaptı. Konferans sonunda gerçekleştirilen “Darwin – Bizden Biri” başlıklı gala etkinliğinde ise Charles Darwin’in insani yönü ele alındı.
Oxford Üniversitesi eski Din Profesörlerinden John Hedley Brooke
“Darwin – Bizden Biri”
Dr. Karen James, Darwin’in Beagle adlı gemiyle yaptığı yolculuğun yeniden canlandırılması olan Beagle Projesi’ni anlattı.
Gala etkinliğinde, Charles Darwin ile Amerikalı botanikçi Asa Gray arasındaki yazışmaların teatral uyarlaması olan “Tasarıma Dair” adlı oyunun ilk Türkçe gösterimi, Menagerie Theatre Company oyuncuları tarafından canlandırıldı. Etkinlik, Mithat Bereket tarafından sunulan, TRT tarafından yayınlanacak olan “Zor Soruları Sormak” paneli ile sona erdi. Panel sırasında konferansa katılan uzmanlar dinleyicilerin sorularını yanıtladı.
Gala gecesinde konuklar ayrıca British Council’in 25 ülkede gerçekleştirilen “Darwin Now” projesi kapsamında hazırlanan sergiyi de gezme imkanı buldular. Darwin Now sergisi, önümüzdeki günlerde Sabancı, İstanbul Kültür ve Boğaziçi Üniversiteleri kampüslerini; İstanbul’dan sonra Ankara’da Bilkent ve Orta Doğu Teknik Üniversitelerini de ziyaret edecek. Konferansta dillendirilen sunular darwin200istanbul.org sitesinde meraklıların incelemesine sunuldu.
KONFERASTA KİM NEYİ SAVUNDU?
Bilim, Evrim ve Kur’an
Hüseyin Atay - Ankara Üniversitesi, Türkiye
Richard Dawkins yazdığı “The God Delusion” adlı kitabının birinci bölümüne Albert Einstein’ın bir sözü olan “içten inanan bir inançsız” başlığıyla başlıyor. Yaratışçılar ile evrimcilerin karşı karşıya gelmelerinin sebebini, her iki tarafın Tanrı’yı yanlış anlamaları olarak görüyorum. Ancak her iki tarafın da Tanrı anlayışları aynıdır. Yaratışçılar nasıl Tanrı’yı anlatıyorsa evrimciler de Tanrı’yı öyle anlıyor ve öyle biliyor. Yaratışçılar Tanrı’yı anladıkları gibi bir baskı aracı olarak kullanıyor: Evrimcilerde böyle bir baskı aracı olarak kullanılan Tanrı’yı gerçek anlamıyla nasıl anlamak gerektiğini ortaya koyup karşı çıkma imkanlarının olmaması veya böyle bir imkan kullanmak istememeleri tartışmanın kaynağı oluyor.
İster yaratılışçılar olsun, ister evrimciler olsun, bunların sorunu insanlık sorunudur. Her ikisi de insandır. Yaratılışçılara göre her şeyi Tanrı yarattığına göre evrimcileri de Tanrı yaratmıştır. Öyle ise onlardaki bir eksiklik ve bozukluk savını ortaya atmak, dolaylı veya doğrudan onları yaratanı suçlamak olur. Evrimcilere göre de insan evrimden meydana gelmiştir. Yaratılışçılar da insan olduklarına göre onlarda evrimleşerek var olmuşlardır. Onları suçlamak onları meydana getiren evrimi de suçlamak olur. Her iki taraf haklı ise, her iki kökende (orijinde) yaptığı işi tam yapamamıştır. Her iki taraf haksız ise demek ki her iki tarafta kökenlerini iyi tanıyamamıştır. Yaratılışçılar da Tanrı’yı yanlış anlamışlardır. Evrimciler de evrime verdikleri gücü çok aşırılığa ulaştırmışlar ve ona Tanrıcıların tanrılık görevini yüklemişlerdir.
Öyle ise durum ve çözüm nedir?
Darwin’in Evrim Teorisi İngilizce Konuşulan Ülkelerde Nasıl Karşılandı?
John Hedley Brooke - Emeritus, Oxford Üniversitesi, UK
Birçok Hıristiyan, Darwin’in insanlar ile ataları olan hayvanlar arasında evrimsel bir devamlılık olduğu yönündeki önermesini hayretle karşıladıysa da, aralarında papazların da bulunduğu birçok başka Hıristiyansa Darwin’in görüşlerini en erken kabul edenler arasında yer aldı. Bu kimselerin yaklaşımı, türleri günümüzde rastladığımız biçimleriyle değişmeyecek biçimde yaratan bir Tanrı’yı kabul etmek yerine, kendi kendilerini türetebilen şeyler yaratan bir Tanrı’yı kabul etmenin daha hayranlık uyandırıcı olacağı yönündeydi.
Osmanlıda Darwinizme Verilen Tepkilerin Evrimsel Biyolojik İçeriği
Ergi Deniz Özsoy - Haceteppe University, Ankara, Türkiye
Ahmet Mithat Efendi, 1870’lerin başında, dergisi Dağarcık’ta Darwin ve evrimden ilk kez bahseden ve böylece evrim fikrini Osmanlı düşünce atmosferine sokan kişidir. İkinci şahsiyet, Ömer Seyfettin, oldukça meşhur, bir süre İttihat ve Terakki üyesi olmuş, güçlü bir vatanperverlik tonuna sahip olan ve Osmanlı günlük yaşamı ve düşünce hayatının pek çok yönüne değinen edebi gücü ve espri anlayışı yüksek kısa hikayeler yazmış olan bir düşün adamıdır. Bu hikayelerinde o da Darwin ve evrimi konu etmiştir.
Evrim Tarihinde Yakınsama (Konverjans)
Simon Conway Morris - Cambridge Üniversitesi, UK
Evrim, önceden kestirilebilir görünmemesi bakımından birçok bilim dalından farklıdır. Aslında bu şaşırtıcı değildir, ne de olsa neo-Darvinci/Darvinyen teorilerde de, mutasyon veya kitlesel soy tükenmesi gibi felaketler söz konusu olduğunda sıklıkla rastgelelik ve rastlantısallık vurgulanır. Neo-Darvinci görüş çerçevesinde, bu tür olaylar gerçekleştiğinde evrimsel tarihin yeni ve tamamen beklenmedik bir yöne savrulabildiği savunulur. Bu bakış açısına göre evrimsel süreçte ortaya çıkan her tür (örneğin insan) bir diğeri (örneğin mantar) kadar evrimsel bir tesadüftür.
Akıllı Tasarım Hareketine Eleştirel bir Yaklaşım
Francisco J. Ayala - University of California, Irvine, USA
Bilim, doğal dünyanın işleyişinde etkili olan süreçleri konu edinir. Din ise dünyanın ve insan yaşamının anlamı ve amacını, insanların birbirleriyle ve Yaratıcılarıyla olan ilişkilerinin nasıl olması gerektiğini, insan yaşamını düzenleyen ve insanlara ilham veren ahlakî değerleri konu edinir.
Evrim teorisi dine dayalı Tanrı inancıyla çelişmez; Yaratılışçılık ve Akıllı Tasarım ise çelişirler: insan altçenesinin ve doğum kanalının beceriksizce/kusurlu tasarımı nasıl izah edilebilir ki? İnançlı insanlar, organizmalarda gözlemlenen yetersiz tasarımın ve dünyaya egemen olan işleyiş bozukluklarının, tuhaflıkların, acımasızlığın ve sadizmin ancak Darwin’in doğal seçilim teorisiyle izah edilebildiğini kabul etmeliler.
Yaratılışçılık - Tarihsel ve Çağdaş Bakış Açıları
Aykut Kence-Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Evrim kuramı, bilimde en tartışmalı kuram ola gelmiştir; bu, kusurlu ya da yetersiz olmasından değil, çoğu insanın hayvanlarla aynı atadan geldikleri gerçeğini kabullenemediklerinden dolayıdır. İşte bu nedenledir ki, bilim adamı olmayan birçok insan bu kuramla ilgili tartışmalara taraf olmuştur; öte yandan görelilik kuramı gibi diğer birçok bilimsel kuram aynı şekilde tartışma konusu olmamıştır.
Darwin evrim kuramını yayımladıktan sonra birçok insan kuramı tereddütsüz kabullendiği halde bazıları eleştirel bir tutum takınmıştır. 20inci yüzyılda yaratılış görüşünün Amerika’da yükselişe geçmesiyle birlikte durum değişmiştir. 1925‘teki Scopes Davası’ndan sonra kökten dincilerin baskısıyla evrim kuramının liselerde okutulması engellenmiştir.1960larda evrim teorisini tekrar etkin biçimde öğretmek için yeni çabalara girildiğinde, yaratılışçılar bunu engellemek için yeni yasal stratejiler geliştirdiler. Yaratılışçılığı evrim teorisi ile yan yana öğretmek için yaptıkları her girişim yasal engellere takıldı; çünkü yaratılışçılık temelde A. B. D. Anayasası’nın laiklik ilkesine aykırıdır.
Öte yandan yaratılışçılar bilim adamalarından fazla bir dirençle karşılaşmadan Türkiye’de Eğitim Bakanlığı ile yaptıkları işbirliği sonucu biyoloji ders programını değiştirerek Türkiye’yi, evrim ve yaratılışçılığın bir arada öğretildiği tek laik ülke konumuna getirdiler. Bu gelişmenin Türkiye’de fen bilimleri eğitimine etkisi çok olumsuz olmuştur. Yakın geçmişte yapılan bir araştırma, son yıllarda mezun olan öğretmenler arasında evrimi kabul edenlerin oranının, eski mezunlar arasında görülen orandan önemli derecede düşük olduğunu göstermiştir.
Bir başka araştırmada, evrimin genel halk arasında gördüğü kabul açısından, Türkiye araştırmaya konu olan 34 çağdaş ülke arasında sonuncu sırayı aldı; üstelik sondan ikinci ülkeyle arasında büyük fark vardı. M. Kemal Atatürk Türk halkına Bilim ve Aklı miras bırakmıştır. Ancak fen bilimleri eğitimindeki çarpıklık sonucu olarak Türkiye’de bilime olan güvenin azalmış olması ülkenin geleceği açısından kaygı vericidir.
Türkiye’de Evrim Öğretimi: Şimdi ve gelecekte
Sema S.Ergezen-Marmara Üniversitesi, İstanbul, Türkiye
Türkiye’de “evrim öğretimi” üzerine yapılan çalışmalar az sayıdadır. Bir kaç çalışma biyoloji öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının evrimi kabul etmeleri, inanmaları ve anlamalarını rapor etmiştir, ancak bu çalışmaların sonuçları tartışmaya açıktır. Pek çok ortaöğretim biyoloji öğretmen adayı evrimi anlamadan ve öğrenmeden kabul eder. Parçalı, bağlantısız ve ezber öğrenilmiş biyoloji bilgisi ile evrimin öğretilmesini çok da önemli olmadığını düşünebilirler. Bu bağlamda biz üniversite fen eğitimi öğretim elemanları kendi öğretimimizi gözden geçirmeliyiz.
İstanbul Haber Ajansı
