Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) 64. Genel Kurulu, Avusturya'nın başkenti Viyana'da başladı.
Avusturya'nın başkenti Viyana'da BM Ofisinde bulunan Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) 64. Genel Kurulu, 21-25 Eylül 2020 tarihleri arasında Türkiye'nin de bulunduğu ajansa üye ülkelerin katılımıyla gerçekleştiriliyor. Ajansın 172 üye devletinin en büyük yıllık toplantısı olan Genel Konferans, bu yıl salgın nedeniyle daha az katılımla gerçekleştiriliyor. Birçok ülke çevrimiçi olarak katılıyor.
Toplantının açılış konuşmasını gerçekleştiren UAEA Genel Başkanı Rafael Mariano Grossi salgının 2 aylık bir tecrit sürecine zorlandığını ve bu sırada neredeyse tüm Teşkilat personelinin evden çalıştığını kaydetti. Grossi, "Genel Konferansın son olağan oturumundan bu yana geçen 12 ay, ajans tarihinde eşi benzeri görülmemiş bir durum" dedi.
Grossi, "Nükleer doğrulamanın benzeri görülmemiş" yıla rağmen sürdüğünü söyledi. UAEA'nın küresel COVID-19 salgınının neden olduğu benzeri görülmemiş bozulmaya rağmen nükleer materyalin barışçıl amaçlardan saptırılmamasını sağlamak için güvenlik önlemleri uygulama faaliyetlerini sürdürdüğünü ifade eden Grossi,
UAEA'nın 64. Genel Konferansına yaptığı açıklamada, "Ekipman kurulumu ve bakımı gibi daha az acil olan bazı faaliyetleri yeniden planlarken, bir yandan da zaman açısından en kritik saha içi doğrulama çalışmalarımızı gerçekleştirmeye devam ettik. İlk defa, müfettişlerimizin varış noktalarına ulaşmasını sağlamak için uçak kiraladık. Bunu mümkün kılan Üye Devletlere destek için minnettarım. "dedi.
"Yine de Ajans, ülkelerin COVID-19 salgınına yanıt vermesine yardımcı olmak için bugüne kadarki en büyük operasyonunu gerçekleştirdi ve 123 ülkeye virüs tespiti ve teşhisi için ekipman ve diğer malzemeleri sevk etti" diyen Grossi, korona virüsle mücadelede ülkeleri desteklemenin, pandemi yenilene kadar UAEA'nın en büyük önceliği olmaya devam edeceğini söyledi.
"COVID-19 kesinlikle dünyayı tehdit eden son salgın olmayacak" diyen Grossi açıklamasını şu şekilde sonlandırdı:
"Üye devletleri, ülkelerin ekipman, teknoloji paketleri, uzmanlık, rehberlik ve eğitime erişebilecekleri (Zoonotic Disease Integrated Action project) ZODIAC projesini desteklemeye çağırdı. Karar vericiler, yeni bir hastalık salgını durumunda hızlı hareket etmelerini sağlayacak güncel, kullanıcı dostu bilgiler alacaklar. UAEK, Dünya Sağlık Örgütü ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütleri gibi ortaklarla yakın çalışacaktır" dedi.
"Uygulamayı korur"
Başkan Grossi, ulusal ve bölgesel otoritelere ve nükleer malzemelerin muhasebesi ve kontrolüne ilişkin Devlet sistemleri olarak bilinenleri güçlendirerek nükleer koruma önlemlerinin etkinliğini daha da artırmaya yardımcı olacak yeni bir UAEA girişiminin altını çizdi. Bu organların performansının, koruma önlemlerinin uygulanmasının etkililiği ve verimliliği üzerinde doğrudan bir etkisi olduğunu belirtti. Grossi, UAEA'nın, İran'ın Koruma Önlemleri Anlaşması kapsamında beyan ettiği nükleer materyalin saptırılmadığını doğrulamaya devam ettiğini ve beyan edilmemiş nükleer materyal ve faaliyetlerin bulunmadığına ilişkin değerlendirmelerin devam ettiğini söyledi.
Grossi,"UAEA'nın, 2009 yılında müfettişlerinin ülkeyi terk etmeleri gerektiğinden, uydu görüntüleri de dahil olmak üzere açık kaynaklı bilgileri kullanarak izlediği Kuzey Kore'nin devam eden nükleer programı hakkındaki ciddi endişelerini dile getirdi. Ülkenin nükleer programının devamı açıktır ilgili BM Güvenlik Konseyi kararlarının ihlali ve çok üzücü"dedi.
Kuzey Kore'yi Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararları kapsamındaki yükümlülüklerine tam olarak uymaya ve Ajans ile derhal işbirliği yapmaya çağıran Grossi, UAEA müfettişleri, bu mümkün olduğunda ülkedeki çalışmalarına devam etmeye hazır olduklarını söyledi.
"Laboratuvarların modernizasyonu"
Başkan Grossi , ajans tarafından "şimdiye kadar gerçekleştirilen en heyecan verici ve iddialı projelerden biri" olarak nitelendirdiği Viyana yakınlarındaki Seibersdorf'taki UAEA nükleer uygulama laboratuvarlarının modernizasyonu hakkında Genel Konferans delegelerini güncellediğini söyleyerek, "Sekiz laboratuvardan 4'üartık yepyeni tesislerde bulunuyor. Önerilen son aşama, kalan üç laboratuvarı barındıracak yeni bir binanın inşası, mevcut Dosimetri Laboratuvarının yenilenmesi ve Ajansın eskiyen seralarının yenilenmesini kapsayacaktır" ifadelerini kullandı.
"Teknik işbirliği"
Başkan Grossi,"UAEA, 35'i en az gelişmiş ülkeler olmak üzere teknik işbirliği programı aracılığıyla geçen yıl 147 ülke ve bölgeye yardım etti. Çalışmanın ana odak noktası sağlık ve beslenme, nükleer güvenlik ve güvenlik ile gıda ve tarım olduğunu söyledi.
"Nükleer enerji"
Bugün 31 ülkede faaliyet gösteren 442 nükleer enerji reaktörünün dünya elektriğinin yüzde 10'undan fazlasını ve tüm düşük karbonlu elektriğin yaklaşık üçte birini sağladığını kaydeden Bay Grossi, nükleer enerjinin iklim krizinin çözümünün bir parçası olduğu mesajını yineledi. Grossi, "Ajansın nükleer enerjinin büyük faydaları hakkında sesinin duyulmasını sağlamaya hevesliyim. 19 ülkede elli üç reaktör inşaat halinde. Başkan Grossi, son UAEA yıllık tahminlerinin nükleer enerjinin dünyanın düşük karbonlu enerji karışımında önemli bir rol oynamaya devam edeceğini gösterdiğini söyledi.
"Nükleer güvenlik ve güvenlik"
Grossi, nükleer teknolojilerin büyük faydalarının ancak güvenli ve emniyetli bir şekilde kullanılması halinde sürdürülebilir olduğunu söyledi. Üye devletlerin, nükleer güvenlik ve güvenliği sürekli olarak geliştirmelerine yardımcı olmak için ajansın uzman akran incelemesi ve danışma hizmetlerini kapsamlı şekilde kullandığını ve nükleer ve diğer radyoaktif materyallerin uygun şekilde korunmasını sağlamak için IAEA'nın uluslararası işbirliğindeki merkezi rolünü vurguladı.
"UAEA'nın nükleer güvenlik faaliyetleri için finansman daha sürdürülebilir bir temele oturtulmalı" diyen Gross, "Nükleer güvenlik, bugün olduğu gibi bütçe dışı katkılara bağlı olamayacak kadar önemli. Bütçe dışı katkılar, bazı üye devletler tarafından Ajansın normal bütçesinden ayrı olan ve tüm Üye Devletler tarafından ödenen gönüllü ödemelerdir" dedi.
ABD'den İran'a suçlama
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Enerji Bakanı Dan Brouillette, "İran terörizme en büyük desteği sağlayan ülke" dedi.
İran Atom Enejisi Kurumu Başkanı Ali Ekber Salihi'nin konuşmasında, "Uluslararası toplum arasında Ortak Kapsamlı Eylem Planının JCPOA'nın çok taraflılık tarihinde gerçek bir dönüm noktası olarak korunması ve diplomasinin önemli bir başarısı olan JCPOA, ABD'nin anlaşmadan yasadışı olarak çekilmesi nedeniyle yarı çıkmaz bir duruma yakalanmış durumda. Bu nedenle, JCPOA'nın korunması aynı zamanda uluslararası toplumun tüm üyelerinin ortak sorumluluğudur. Bu bağlamda, JCPOA'nın üyeleri olarak AB'nin özellikle E3'ün (Almanya, İngiltere ve Fransa) sorumluluğu son derece önemlidir. Yani yükümlülüklerini tam ve etkili bir şekilde yerine getirmeleri gerekir. Bu nedenle, anlaşma yalnızca hükümleri ilgili tüm taraflarca dengeli bir şekilde uygulandığında korunur. Sonuç olarak, İran'ın kaybedilen bakiyeyi anlaşmaya geri döndürmek için JCPOA'nın 26. ve 36. paragraflarını uygulamada adım adım bir yaklaşım benimsemekten başka seçeneği yok" dedi.
Ali Ekber Salihi, "Ajansın çalışmalarının profesyonel, tarafsız ve bağımsız niteliği, ancak ajansın Suudi Arabistan Krallığı'nın nükleer faaliyetlerine ilişkin mevcut bilgileri tartışmasız ve tarafsız bir şekilde dikkate alması durumunda garanti altına alınacaktır. Suudi Arabistan barışçıl bir nükleer program arayışındaysa, çok şeffaf bir şekilde hareket etmeli ve ajansın müfettişlerinin faaliyetlerini doğrulamasına izin vermelidir. Bu bağlamda, UAEA güvenlik önlemlerine uymayı sürekli ve inatla reddeden NPT'ye taraf olmayan İsrail rejimi, ajans tarafından tarafsız ve profesyonel bir yaklaşım gerektirmektedir. Bölgedeki istikrarsızlığın ve güvensizliğin ana kaynağı ve uluslararası barış ve güvenliğe yönelik bir tehdit olan bu rejim, Kitle İmha Silahları programından vazgeçmeli ve daha fazla gecikme ve önkoşul olmaksızın NPT'ye katılmalıdır. Söylemeye gerek yok ki, bu konudaki nükleer faaliyetler ve programlara ilişkin açıklamalar kesinlikle Ajansın güvenilirliğini ve profesyonelliğini güçlendirecektir" dedi.
Salihi konuşmasını şu şekilde tamamladı:
"Sonuç olarak, İran İslam Cumhuriyeti, uluslararası ilişkilerin merkezinde çok taraflılığı ve diplomasiyi geri getirmek için çabalarını ve uluslararası topluluktaki diğerleriyle işbirliğini sürdürmeye hazırdır. Bu amaçla, uluslararası toplumda hepimizin çıkarları için birleşip şu anki Birleşik Devletler yönetiminin yıkıcı davranışına son vermekten başka çare yok"
