Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, 1 Ocak 2019 itibarıyla başlayacak plastik alışveriş poşetlerinin ücretli olarak temin edilmesine ilişkin uygulamanın usul ve esaslarını açıkladı. Kurum, aralarında meyve, kargo ve kuru temizleme poşetlerinin yer aldığı bazı poşet gruplarının ücretlendirmeye tabi olmayacağını bildirdi.
Çevre Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun yürürlüğe girmesiyle kaynakların verimli yönetimi ve plastik poşetlerden kaynaklanan çevre kirliliğinin önlenmesi amacıyla plastik poşetler, 1 Ocak 2019'dan itibaren satış noktalarında kullanıcıya veya tüketiciye ücreti karşılığı verilecek.
Bakan Kurum, AA muhabirine yaptığı açıklamada, plastik poşetlerin satışı, beyanı, geri kazanım katılım payı tahsili ile izleme, kontrol ve denetimine ilişkin hususların düzenlendiği plastik poşetlerin ücretlendirilmesine ilişkin usul ve esasları hakkında bilgi verdi.
Kurum, bir pet şişenin bin yıl, cam şişenin 4 bin yıl, metal kutunun 10 yıl, plastik poşetin 400 yıl ve pillerin ise 300 yılda doğaya karıştığını belirterek, "Plastik poşetlerin yapıları gereği sadece yüzde 1'i geri dönüştürülebiliyor. Bir plastik poşetin geri dönüşümü ise yeni bir tane üretmekten daha pahalıya geliyor." dedi.
Türkiye'de plastik poşet kullanım miktarının yıllık yaklaşık 30-35 milyar adet olduğunu vurgulayan Kurum, Türkiye'de bir kişinin yılda ortalama 440 adet plastik poşet kullandığını söyledi.
Çevre Kanunu'na eklenen plastik poşetlerin ücretlendirilmesi yoluyla bu kullanım miktarının azaltılmasını amaçladıklarına dikkati çeken Kurum, "Yılbaşından itibaren market, mağaza gibi satış yerlerinde taşıma amaçlı kullanılan plastik poşetlerin 25 kuruş ücretle satılmasına yönelik düzenlemeyle kişi başı plastik kullanım değerini önümüzdeki yıl sonuna kadar hali hazırdaki değer olan 440 adetten 90'a indirmeyi planlıyoruz. 2025 yılında ise bu değeri 40 adete kadar düşürüp, diğer bir ifadeyle yüzde 90 oranında azaltmayı hedefliyoruz." diye konuştu.
KARGO VE KURU TEMİZLEME POŞETLERİ KAPSAM DIŞI
Kurum, yılbaşında başlayacak uygulamanın usul ve esaslarına göre hangi poşet türlerinin uygulamaya tabi olacağına ilişkin, "Plastik poşetler, faaliyet türü ne olursa olsun, uzaktan satışlar da dahil olmak üzere, istisnasız tekstil, oyuncak, elektronik, gıda ve benzeri tüm satış noktalarında 1 Ocak 2019'dan itibaren asgari 25 kuruş olarak ücretlendirilecek." ifadesini kullandı.
Uygulamanın bazı poşet gruplarını kapsamadığının altını çizen Kurum, şöyle devam etti:
"Marketlerde ekmek, sebze, meyve, peynir, zeytin, hayvansal gıda gibi açıkta satılan gıdaların hijyenini korumak amacıyla kullanılan çift kat kalınlığı 15 mikron ve altında olan, 500x350 milimetreden küçük poşetleri kapsam dışında bıraktık. Ayrıca tekstil ürünü çok kullanımlık poşetler, petshoplardaki canlı sucul hayvan satışında ve bazı bitkilerin satışında kullanılan sapsız poşetler, kuru temizleme, lostra ve benzeri iş yerleri gibi sadece hizmet verilen fakat ürün satışı gerçekleştirmeyen yerlerde verilen poşetler, kargo poşetleri ile gümrüksüz mağazalarda kullanılan özel poşetleri de tüketicilerimiz uzaktan satışlar dahil, ücretsiz olarak temin etmeye devam edecek."
PLASTİK POŞETLERDE PROMOSYONA İZİN VERİLMEYECEK
Plastik poşetlerin, ücretsiz teminine imkan verecek herhangi bir promosyona veya kampanyaya da dahil edilemeyeceğini bildiren Murat Kurum, "Satış noktaları, her bir poşetin satışında tüketiciden en az 25 kuruş talep edecek ve bu ücret içerisinden 15 kuruşu, 'Geri Kazanım Katılım Payı' olarak Bakanlık Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yatıracak. Kalan 10 kuruşluk bedel ise satış noktalarının karı olmayacak çünkü bu tutar, plastik poşetlerin maliyeti ve KDV bedelini kapsayacak. Geri Kazanım Katılım Payı çevre projelerinin desteklenmesi amacıyla kullanılacak. Böylece bir yandan doğayı plastiklerden arındırırken diğer yandan da çevreci projeler üreteceğiz." diye konuştu.
Plastik poşetlere uygulanacak taban ücretin ise her yıl piyasa koşulları ve ilgili sektör temsilcilerinden oluşan Ambalaj Komisyonunun önerisi dikkate alınarak, Bakanlık tarafından belirleneceğine işaret eden Kurum, belirlenen asgari ücretin altında ücret uygulanamayacağını dile getirdi.
POŞETTE BARKOD ZORUNLULUĞUNA 31 MART'A KADAR SÜRE VERİLECEK
Bakan Kurum, plastik poşetlerin ücretli satışında barkod kullanımına değinerek, "Satış noktalarında ücretlendirmeye tabi olan plastik poşetlerin 1 Ocak itibarıyla barkodlu olarak sunulmasını da zorunlu hale getirdik. Ancak stoklarında barkodsuz plastik poşet olan satış noktalarını da mağdur etmemek için barkodsuz poşetlerin kullanımını 31 Mart 2019'a kadar gerçekleştirmesine de imkan tanıdık." ifadelerini kullandı.
PLASTİK POŞETLERİN ÜCRETLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR
Bakanlıkça hazırlanan usul ve esaslarda üreticilerin ve satış noktalarının yükümlülükleri de belirlendi. Buna göre, Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği kapsamında kalan yükümlülükleri saklı kalmak koşulu ile üreticiler, üretmiş/ithal etmiş oldukları satışa tabi tüm plastik poşetlere ilişkin olarak, bilgi sistemine kayıt olmak ve gerekli bilgileri sisteme girmekle yükümlü olacak.
Satış noktaları ise Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği kapsamında kalan yükümlülükleri saklı kalmak koşulu ile plastik poşet kullanımının azaltılması amacıyla 1 Ocak'tan itibaren plastik poşetleri ücretsiz vermemek ve tahsil edilen ücretleri satış belgelerinde adet bazlı göstermek, çevrenin korunması maksadıyla plastik poşetlerin satışına ilişkin tüketiciyi bilinçlendirme amaçlı yazılı, basılı görsel materyal kullanmak, bilgi sistemine kayıt olmak, gerekli beyanları bilgi ve belgeleri ile birlikte bu sisteme yüklemek, geri kazanım katılım payı tutarını Bakanlık Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına aktarmak ve plastik poşetler yerine çok kullanımlık taşıma ekipmanını alternatif olarak tüketiciye sunmakla yükümlü olacak.
Bu beyanlarda üretici ve ithalatçılar, plastik poşet adedi, ağırlığı, kalınlık, boyut, ambalaj malzemesi cinsi, firma bazında yurt içinde veya yurt dışında kime satıldığına yer verirken, satış noktaları da temin edilen firma bilgisi, plastik poşet adedi, ağırlığı, kalınlık, satılan plastik poşet adedi ve birim fiyatını bildirecek.
UZAKTAN SATIŞTA ALTERNATİF TAŞIMA SEÇENEĞİ
Plastik poşetle gönderimi sağlanan uzaktan satışlarda ise alternatif taşıma ekipmanı kullanım seçeneği tüketiciye sunulacak. Tüketici tarafından plastik poşet tercih edilmesi halinde poşetlerin satışı zorunlu olacak. Uzaktan satış yapan işletmelerin bu satışlarda plastik poşete alternatif taşıma seçeneğini ise 31 Mart 2019'a kadar oluşturması gerekiyor.
Öte yandan bu düzenlemeler doğrultusunda yapılacak izleme, kontrol, denetim faaliyetleri ise Çevre ve Şehircilik Bakanlığı veya il müdürlüklerince yapabilecek. Bakanlıkça, gerekli görüldüğünde denetim yetkisini verme konusunda düzenlemeye gidilebilecek. Belirlenen usul ve esaslara uymayanlara ilişkin yaptırımlar ise kanunun ilgili maddelerine göre yerine getirilecek.
TPF BAŞKANI MUSTAFA ALTUNBİLEK DÜZENLEMENİN NASIL UYGULANACAĞINI ANLATTI
Türkiye Perakendeciler Federasyonu (TPF) Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Altunbilek, 1 Ocak 2019'dan itibaren başlayacak uygulamayla plastik poşetlerin ücretli olacağını, şarküteri, ekmek-unlu mamuller ve manav reyonlarındaki hışır poşetlerin ücretsiz verileceğini bildirdi. Altunbilek, marketlerde plastik poşetlerin 1 Ocak'tan itibaren 25 kuruşa satılmasına ilişkin düzenlemenin nasıl uygulanacağını anlattı.
Sektörün uygulamaya hazır olduğunu belirten Altunbilek, maliyetine fiyatlarla müşterilerine geri dönüşümlü çantalar sunacaklarını söyledi.
Altunbilek, geri dönüşümlü çantalar için çeşitli kampanyaların da gündemde olacağını ifade ederek, "Her market kendi mağazasına göre farklı kampanyalar yapabilir. Örneğin, 50 liralık alışverişe 1 bez çanta hediye edilebilir. Müşteriye cazip gelecek kampanyalar olabilir. Çünkü derdimiz 25 kuruşa poşet satmak değil, amacımız poşet kullanımını asgariye indirmek. Yoksa 3-5 poşetin satılması meselesi değil. Onun yerine bir tane bez çanta alınmasını istiyoruz." dedi.
Reyonlarda bez ve geri dönüşümlü çantaların satışına başlandığına işaret eden Altunbilek, sürekli kullanılacak bu çantaların fiyatının 1,5 lira ile 3 lira arasında değiştiğini bildirdi.
Altunbilek, manav reyonundaki poşetlerin durumuna da açıklık getirerek, "15 mikronun altındaki incelikteki 'hışır' dediğimiz plastik poşetler, şarküteri, ekmek-unlu mamuller ve manav reyonunda kullanılması halinde ücretsiz olacak ancak onun dışında kullanılırsa paralı verilecek. Yani manav reyonundaki poşetler bedelsiz kullanılacak. Bu durum, ince poşetler için geçerli." diye konuştu.
Altunbilek, kese kağıtlarının ise maliyetinin yüksek olması nedeniyle yoğun olarak kullanılmayacağını ancak balık reyonlarında tercih edilebileceğini dile getirdi.
25 kuruşa satılacak her poşette barkod da olacağını vurgulayan Altunbilek, şöyle devam etti:
"Bu barkod, plastiğin üzerinde baskı olarak yer alacak. Biz de bu barkodla satılan poşetlere göre devlete ödeme yapacağız. Kasadaki çıktısına göre 15 kuruşluk kısmı devlete yatırılacak. Bu da çevreyi korumak adına fona aktarılacak."
"BİLİNÇLENDİRME İÇİN KAMU SPOTU HAZIRLADIK"
Tüketici ve Çevre Eğitim Vakfı (TÜKÇEV) Genel Sekreteri Özcan Pektaş da poşetlerin alışveriş noktalarında ücretli satışındaki temel amacın, plastik kullanımının azaltılması olduğunu anımsatarak, "Bu poşetlerin çevreye verdiği zararlar önemli. Bu poşetler doğaya atıldığı zaman karada kalmıyor, sular vasıtasıyla denize ulaşıp parçalanarak mikro plastik haline geliyor. Deniz canlıları da bunları yiyor ve sonra balık yediğimizi zannederken plastik yiyoruz. Oluşan atıklar dönüp dolaşıp insan ve hayvan sağlığını tehdit ediyor." değerlendirmesinde bulundu.
Kağıt çanta, cam, ahşap kutu içinde verilen ürünlerin kapsam dışında olduğuna dikkati çeken Pektaş, pazar yerlerinde de 15 mikronun altındaki poşetlerin ücretsiz olacağını anlattı. Pektaş, bu uygulamada sektör yanında vatandaşa da görev düştüğünü belirterek, şunları kaydetti:
"Fileler, büyük el çantaları gündeme gelecek. Gelecek kuşaklara sağlıklı bir çevre bırakmak için plastik poşet kullanımı mümkün olduğunca azaltılmalı. Alışverişe giderken yanımızda bez poşetimizi alalım. Vakıf olarak da bu konuda ön alarak vatandaşı bilinçlendirmek için kamu spotu hazırladık. Bu kamu spotunun da televizyon kanallarında, izleme oranlarının yüksek olduğu saatlerde daha sık yayımlanmasını bekliyoruz."
