Cihan Haber Ajansı'na konuşan Ulusal Güvenlik Ajansı uzmanlarından Malcolm Byrne, CIA'in 1953 yılında İran Başbakanı Dr. Muhammed Musaddık’ı devirmesiyle ilgili belgelere nasıl ulaştığını anlattı.
Kamuoyu söz konusu darbede ABD ve İngiltere’nin rolü konusunda bilgi sahibi olmakla birlikte, iki ülkenin darbede planlama ve uygulama düzeyindeki etkinliği konusunda kanıtlara sahip değildi. 1981 yılında, CIA’in kurumsal tarihi ile ilgili yayınlanan kurum içi bir çalışmasında, üstü kapalı bir şekilde CIA’in 1953 İran darbesi konusundaki rolü üzerinde duruluyor ancak bir çok isim ve olayın üzeri çizildiği için CIA’in darbedeki rolü tam olarak anlaşılamıyordu. Pazar günü Ulusal Güvenlik Arşivi’nin yayınladığı belgeler bu bakımdan CIA’nin İran darbesinin planlayıcısı olduğunun ilk kez kurum tarafından kabul edilmesi anlamına geliyor.
Belgelerin ortaya çıkmasını sağlayan Amerikan Ulusal Güvenlik Arşivi uzmanı Malcolm Byrne, Cihan Haber Ajansı’na yaptığı açıklamada, CIA’in bu belgeleri vermesinden ötürü çok şaşırdığını söylüyor: "Bilgi Edinme Hürriyeti çerçevesinde yıllardır bazı CIA belgelerine ulaşmak için dosya hazırlıyorum. 1999’da kurumum, CIA’in iç tarihiyle ilgili bir dökümanla ilgili dava açtı. Ancak CIA, söz konusu dökümandan sadece bir cümleyi bizimle paylaştı. ‘Battle for Iran’ (İran için Savaş) adlı bu dökümanın bir kopyası bende vardı. Ancak bir çok bölüm atılmıştı. Ben de bu dökümanı bir kez daha istedim, diğer bazı belgelerle birlikte."
CIA’in bu belgeleri paylaşmasının zamanlamasını şaşırtıcı bulup bulmadığı sorusuna ise Malcolm Byrne şu karşılığı veriyor: "CIA’in cevabı karşısında bu kez şok oldum çünkü gönderilen metinde CIA’in 1953 İran darbesindeki rolünü kesin olarak kabul ettiği bilgiler bulunuyordu. Bu kuşkusuz dünyanın bir kesimi için çok fazla bir şey ifade etmeyebilir. Ancak burada ilginç olan ABD ve İngiltere istihbarat servislerinin geçmişte bunu kabul etmek istememiş olmalarıdır. O yüzden bu memnuniyet verici bir gelişme ancak yine de hâlâ belgelerin birçoğu gizlilik dereceli olmaya devam ediyor."
Malcom Byrne CIA’nin İran darbesi konusundaki rolünü kabul edip İngiltere’nin hala inkar etmesini ise garip buluyor: "Burada garip olan İngiltere’nin neden hala darbedeki rolünü inkar etmeye devam etmesi ya da en azından kabul etmeye yanaşmamasıdır. Büyük ihtimalle, İran’dan bir tepki göreceklerini düşünüyor olabilirler, bu uzak bir ihtimal değil. Ancak, İranlılar da geçmişte bazı İngiliz ve Amerikalı yetkililerin de açıklamalarından da bilindiği gibi, 1953’te aslında ne olduğu konusunda bilgisiz de sayılmazlar."
Byrne Amerikan Hükümeti’nin söz konusu belgelerle ilgili olası tepkisi konusunda ise emin olmadığını söylüyor: "Amerikan Hükümetinin tepkisinin ne olacağını bilmiyorum. Belgeleri açıklayan CIA ne de olsa..."
