Oldukça sık görülen bir belirti olan nefes darlığı üst solunum yolları hastalıkları gibi basit nedenlerden de kaynaklanabiliyor, ancak genellikle 3 organ sistemindeki ciddi sorunlara bağlı gelişiyor: solunum, kalp damar ve kan sistemi.
Acıbadem Ankara Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Sadık Ardıç, bu nedenle eskisi kadar rahat nefes alamamaktan yakındığınızda zaman kaybetmeden bir doktora başvurmanız gerektiği uyarısında bulunuyor.
Solunum sistemi hastalıkları
Astım: Nefes darlığı ve öksürük astımın en önemli belirtileri. Astım kendi kendine de iyileşebiliyor. Ancak hastalığın kronik olması nedeniyle mutlaka hekim tarafından görülüp, tedavi edilmesi gerekiyor. Astımın en tipik özelliği ise hastanın nöbetler arası dönemlerde tamamen sağlıklı bir yaşam sürmesi. Astım tedavi edilmeyip kronikleşirse, krizler çok ağırlaşacağı için müdahaleye karşın hastanın yaşamına mal olabiliyor. Bu nedenle nefes darlığı ve öksürük krizi 30 dakika içinde düzelmiyorsa, mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna başvurmak gerekiyor.
Nefes darlığının tipik özelliği: Nefes darlığı ve öksürük nöbetler halinde gelir. Hasta nefes alıp veremiyor, yoğun solunum sıkıntısı yaşıyor. Hırıltılı nefes hakim oluyor. Islık çalar gibi veya hırıltılı sesler çıkartıyor. Soluk alıp veremediği için ileri derecede terliyor. Hasta yorgunluktan şikayetlerini bile anlatacak gücü kendinde bulamıyor.
Nasıl tedavi ediliyor?
Hasta ilaçları düzenli kullandığı takdirde krize hiç yakalanmadan hayatını sürdürebiliyor.
Koah: Dünyada tüm ölüm nedenleri arasında 4., ülkemizde de 3. sırada yer alıyor. Koah'ın en önemli nedeni ise sigara. Nefes darlığı ve öksürük hastalığın en temel belirtilerinden. Ayrıca balgam da eşlik ediyor. Nefes darlığının şiddeti ise hastalığın hangi aşamada olduğuna göre değişiyor. Hasta hafif koah'ta hasta sadece güç gerektiren işlerde nefes darlığı çekerken, hastalığın ilerlediği durumda ise herhangi bir işi yapma düşüncesinde bile nefes darlığı yaşayabiliyor.
Nefes darlığının tipik özelliği: Hasta nefesini dışarı verebilmek için dudağını büzerek, sanki bir şey üflüyormuş gibi nefes vermeye çalışıyor. Akut dönemlerde soruna iltihap da eşlik ettiği için zor nefes alır ve terlemeye başlıyor. Nefes darlığı genel olarak istirahat sırasında oluşmuyor, hastanın efor gerektiren bir işi yapmaya çalışmasıyla ortaya çıkıyor.
Nasıl tedavi ediliyor?
Koah önlenebilir ve geç kalınmadığında tedavi edilebilir bir hastalık. Tedavide en önemli basamak, sigaranın bırakılması. Erken dönemde hastalığa ilişkin tüm bulgu ve belirtiler ortadan kalkıyor, ağır dönemde ise hastalığın kötüleşmesi önleniyor. İlaç tedavisi hastalığın evresine göre düzenleniyor, kronik bir tedavi uygulanıyor. Ağır formları solunum yetmezliğine gideceği için devamlı oksijen tedavisi ve solunum destek cihazlarıyla tedaviye ihtiyaç duyulabiliyor.
Her hastalıkta farklı tedavi yaklaşımı uygulanıyor
Solunum sistemini tutan tüm hastalıklar, hastalığın doğasına göre çeşitli formlarda nefes darlığına neden oluyor. Bu nedenle her hastalıkta tedavi yaklaşımı farklı özellikler taşıyor.
Kalp hastalıkları
Kalp yetmezliği
Kalpteki soruna bağlı oluşan nefes darlığı en sık kalp yetmezliği nedeniyle ortaya çıkıyor. Nefes darlığı ile başlayan göğüs ağrısı ve günlük aktivitelerde güçlük çekmek, kalp yetmezliğinin ilk belirtilerinden. Kalp yetmezliğine yol açan faktörlerin başında da koroner arter hastalığı denilen damar tıkanıklığı yer alıyor. Tıkanan damarın fonksiyonunu yitirmesi sonucu kalp kasının iyi çalışamaması nedeniyle kalp yetmezliği gelişiyor. Ayrıca kalp kapak hastalıkları, hipertansiyon ve kalp kası hastalıkları da kalp yetmezliği oluşturabiliyor.
Nefes darlığının tipik özelliği: Hasta az efor sarf etmesine rağmen eskisine nazaran daha çabuk yoruluyor ve nefes nefese kalıyor. Hastalığın durumuna bağlı olarak öksürük de eşlik edebiliyor.
Nasıl tedavi edilir?
Kalp yetmezliğinin tedavisinde altta yatan klinik durumun tedavisi esas olmakla birlikte, kalbin yükünü artıran tuzlu, salamuralı gıdalardan uzak durmalı. Diyetisyen önerisi önem taşıyor. Sigara içiliyorsa, sigaranın bırakılması gerekiyor. İlaç tedavisi ve diğer girişimsel tedaviler kardiyologlar tarafından düzenleniyor. Cerrahi gerektiren hastalıklarda göğüs kalp damar cerrahları devreye giriyor. Bazı hastalarda ilaç tedavisine karşın klinik düzelmeyebiliyor. Bu hastalarda gece santral uyku apne sendromu ve Cheyn Stokes solunumu gelişiyor, ilaçla tedavisi olanaksız bir tablo oluşuyor. Bu durumda solunum destek cihazlarıyla tedaviye ihtiyaç duyuluyor.
Kan hastalıkları
Oksijen akciğerlerden alındıktan sonra dokulara kanla (hemoglobine bağlanarak ve kan içinde eriyik olarak) taşınıyor. Oksijenin alınmasına engel olan hastalıkların yanı sıra vücuda taşınmasına engel olan hastalıklarda da ortak belirti nefes darlığıdır. Bu hastalıklarda öksürük tabloya eşlik etmiyor, hasta hareket ettiğinde ve bir iş yapmaya başladığında ciddi nefes darlığı, aşırı yorgunluk hissediyor. İstirahata geçtiğinde yakınmaları azalıyor. Kan hastalıklarından anemiler (tüm kansızlık nedenleri), kanın üretim anormallikleri ve kanserleri hastalarda ilk belirti olarak nefes darlığı ve aşırı yorgunluğa neden oluyor.
Nefes darlığının tipik özelliği: Hasta bir işi yapmak istediğinde, hareket ettiğinde nefes darlığı hisseder. Her zaman yorgundur ve isteksizdir.
Nasıl tedavi ediliyor?
Hastalığın türüne göre ilaçla tedavi ya da kan ürünlerinin hastaya verilmesi şeklinde planlanıyor. Hastalığın iyileşmesiyle yakınmalar ortadan kalkıyor.
Diğer hangi hastalıkların belirtisi olabiliyor?
- Alt solunum yolu enfeksiyonları,
- Akciğerlere ilişkin tüm hastalıklar,
- Uyku apne sendromu
- Tiroit Hastalıkları (Hipotroidi, Hipertroidi,Troidit vb.),
- Karaciğer yetmezliği
- Böbrek yetmezliği
- Tüm organ sistemi kanserleri,
- Kafa içi basınç artışıyla giden hastalıklar,
- Psikolojik sorunlar.
